Belgesel ve Müzik

“Bir belgeselin, belgesel olarak nitelendirilebilmesi için mutlaka bir mesajının hatta evrensel bir mesajının olması gerekir. Aksi takdirde o film bir “bilgisel” dir.

Belgesel tanımlamasını bu şekilde yapıyordu Suha Arın. Örnek olarak da, aslanların hayatı ile ilgili yapılan bir filmden söz ediyordu. Aslanların yaşamlarını anlattığınız bir belgeselde, şayet onların “sadece karınlarını doyurmak için avlandıklarını belirtirseniz” o film “Bilgisel” den çıkıp “Belgesel” e dönüşmüştür diyordu Büyük Usta.

“Anadolu Uygarlıklarından İzler” dizisinin ikinci filmi “Midas’ın Dünyası” belgeselidir. Çekimlerine, öğrencileri Nesli Çölgeçen, Yalçın Yelence ve Kemal Sevimli ile birlikte baştan sona ben de katılmıştım. Bu çekimde de Eskişehir, Kütahya, Afyon üçgeninde yer alan Frig eserleri çekilmiş, Polatlı yakınlarındaki antik Gordion Kentinde bulunan ve efsanevi kral Midas’a ait olduğu düşünülen Tümülüs’de üzerinden güneşin doğuşu ile görüntülenmiş, sıra kurgulanmasına gelmiştir. Belgeselin giriş sekansı, tümülüsün siluetinin üzerinden güneşin yavaş yavaş doğuşu ve aydınlanması ile birlikte kameranın, mezar odasına ulaşmak için açılmış dehlizde yürümesi ve nihayet aydınlatılmış odaya girişi şeklinde kurgulandı.

Bu belgeselin özgün müziğini ünlü bestekâr rahmetli Ferit Tüzün yapacaktı. Filmi izlemiş, yapacağı müziği düşünüyordu. Akşam geç vakit Suha ağabeyim, ben ve rahmetli Ferit Tüzün işkembe çorbası içmek için Ankara‘da Sakarya caddesinde bulunan Rumeli İşkembecisine gittik.

Ferit Bey, şarap kadehi biçimindeki su bardağının içine parmağını soktu ve bardağın kenarında çevirmeye başladı. Bir süre sonra cam bardaktan değişik sesler çıkmaya başladı. Ünlü bestekâr mutluydu. Güneş ışınlarının çoğalmasına paralel olarak, tek bardakla başlayıp daha sonra çeşitli miktarlarda sular koyarak değişik sesler elde ettiği bardaklardan çıkan armoniyle bu gizemli dünyaya giriyordu. Mezar odasına giden dehlizde timpani ve zillerin iştirakiyle kamera ilerlerken mezar odasına girişle birlikte tam bir sessizlik hakimdi…

Urartu’nun İki Mevsimi belgeselinin özgün müziğini yine başka bir ünlü bestekâr Nevit Kodallı yapmıştı. Sadece kış ve yaz mevsimlerini yaşayan, kışın çetin doğa koşulları ile, yazın da saldırgan komşuları Asurlularla boğuşan bu sanatkar milleti “Mey” adı verilen nefesli sazdan çıkan duygulu seslerle anlatıyordu.

"Dünya Durdukça : Mimar Sinan" belgesel dizisinin özgün müziğini genç bestekâr Turgay Erdener yapmıştı. Sinan’ın muhteşem eserlerini görüntünün yanında müziğiyle de adeta beynimize nakşederek…

Ustanın, yaşlı bir şerbetçinin gözünden anlattığı “Kapalıçarşı’da 40.000 Adım” belgeseli, Yalçın Tura’nın duygusal özgün müziğiyle, “İstanbul’un Çağırdığı Su” belgeseli de, Timur Selçuk’un müziğiyle seyirciyle buluştu.

Suha Arın’ın çok sayıda belgeselinin müziğini yapan Nadir Göktürk’e gelince. Bu duygu yüklü müzik adamı, adeta bir kanaviçe işler gibi bu belgesellere özgün müzik yapmıştır. Batı normları ile başladığı Ayasofya belgeselinin müziğini Osmanlı dönemi ile birlikte kudümlerle süslemesi ve Topkapı Sarayı belgeselinin Harem bölümünde ki duygusal müziği izleyenleri çok etkilemiştir.

Bir belgesel çekmeye karar verdiğiniz zaman, önce omurgasını oluşturursunuz. Daha sonra bu belgeselle vermek istediğiniz mesajı belirlersiniz. Araştırma aşaması ve daha sonraki çekim süreci filminizin başarısı konusunda çok önemlidir. Çok ciddi araştırma yapılmamış, verilen bilgiler birden fazla kaynak tarafından doğrulanmamış metinler, bilinçli izleyicide şüpheye yol açar. Çekim aşamasında en büyük şansınız İlhan Arakon ve Turhan Yavuz gibi görüntü sihirbazlarıyla çalışmaktır. Sıra omurganın artık ete bürünmesine gelmiştir. İşte bu noktada sizinle aynı duyguları paylaşan müzisyenler devreye girer. Görüntünün dışında ses, gerek müziğiyle, gerekse metni seslendirenlerin katkısıyla ürünün “eser” olmasını sağlar.

Benim bir yapımcı olarak tespitlerim bunlardır.

Reha ARIN