'Fikrim geldi ama param yok' diyorsanız...
Şahane bir fikriniz var; bir tasarım, sinema filmi ya da bilgisayar oyunu...
Lakin gerekli parayı toparlayamıyorsunuz. Hemen karalar bağlamayın, bir tür
'modern imece' olan 'kitlesel fonlama'yı deneyin.
Amerika’dan tüm dünyaya yayılan, son beş yıldır hayli popüler bir sistem olan
‘kitlesel fonlama’ (Crowdfunding) zihnisinir projelerden sinema filmlerine,
bilgisayar oyunlarından yaratıcı tasarımlara pek çok projeye sponsorluk yapıyor.
Gazetelerde ya da sosyal medyada çağrılara rastlamışsınızdır; son olarak
çekimleri Balıkesir’de gerçekleştirilen ‘Mavi Dalga’ filmi ‘gelecekteki
seyircilerine’ ve sinemaseverlere “Filmimize destek olun” çağrısı yapmıştı. Daha
önce de ‘Ekümenopolis’ belgeseli ve sinema filmi ‘Babamın Sesi’ bu yöntemle para
toplamış, Kutluğ Ataman da yakında çekeceği filmlere finansal destek sağlamak
için bu yöntemi kullanacağını söylemişti.
Kökü eskiye dayanan bir para toplama yöntemi olan kitlesel fonlama 2009
nisanında ABD ’de kurulan web sitesi ‘kickstrarter.com’un popülerleşmesiyle
iyice yayıldı. Kitlesel fonlama sistemi hayat bilgisi derslerinden öğrendiğimiz
imece usulünün ta kendisi. Projenizi sunuyorsunuz, insanlardan katkı
sunabilecekleri meblağlarda destek bekliyorsunuz. İhtiyacınız olan tutarı,
belirlediğiniz zaman içerisinde toplayabilirseniz para sizin oluyor ve projeyi
gerçekleştiriyorsunuz. Sistemi bu kadar ilgi çekici kılan bir diğer nokta,
insanların kendi istedikleri projeleri destekleyerek bir nevi kendi seçimlerini
yapmaları. Eğer bir müzik grubunun yükselmesini istiyorlarsa onu destekliyorlar
ya da hoşlarına giden bir filmin çekimine katkıda bulunmuş oluyorlar.
Nasıl fon toplayabilirsiniz?
Diyelim ki aklınızda bir proje var. Film, klip, bilgisayar oyunu ya da iyi bir
tasarım... Aklınızdakini gerçekleştirmek için paraya ihtiyacınız var ve kitlesel
fonmala yöntemiyle maddi destek yaratmak istiyorsunuz. Yapmanız gerekenleri adım
adım özetleyelim:
1. Tanıtım videosu çekin : Projenizi anlatan bir video çekmelisiniz. Videonuz
dikkat çekici olmalı çünkü bu projenize fon bulmanızı sağlayacak
destekçilerinizi size yönlendirecek olan video. ‘Banktothefuture’, ‘projemefon’,
‘kickstarter’ gibi bir kitlesel fonlama sitesine girip videonuzu yüklüyorsunuz.
2. Kendinizi tanıtın!: Kendinizi, geçmişinizi anlatan bir açıklama yazısı yazın.
Kendinizden ve projeyle neleri amaçladığınızdan bahsedin. İkna, bu sistemin en
önemli parçası. Kendinizi iyi ifade etmelisiniz.
3. Para miktarını ve ne kadar sürede toplayacağınızı belirleyin: Aklınızdaki
fikir için ihtiyacınız olacak para miktarını belirleyin ve bu parayı ne kadar
zamanda toplayabileceğinizle ilgili bir tahminde bulunun.
4. Destekçilerinizi de mutlu edin: Son yapmanız gereken, destekçilerinize destek
miktarına göre ödül belirlemek. Örneğin projeniz bir bilgisayar oyunu ise “10
dolar gönderene oyunumu göndereceğim, 250 dolar göndereni oyunumda bir karakter
olarak yaşatacağım” gibi küçük ödüller yaratın. Yapacağınız bir film
projesi ise galaya davetiye vermek ya da filmin sonundaki teşekkür listesinde
destekçinizin ismini yazmak gibi bir ödüller düşünebilirsiniz.
5. Beklemeye koyulun: Ödüllerinizi de belirledikten sonra tek yapmanız gereken
beklemek ve projenizin yeterli desteği alıp alamadığını izlemek.
En popüler siteler
Kickstarter: Kickstarter kitlesel fonlamanın öncüsü ve bu alandaki en popüler
web sitesi. Siteye proje koyabilmek için 18 yaşını doldurmuş, Amerikan
bankalarından birinde hesabı olan bir Amerikan vatandaşı olmak gerekiyor.
Kickstarter’da proje için toplayacağınız parayı ve süreyi proje sahibi
belirliyor. Proje, sahibinin belirlediği rakamda destek alırsa, parayı
alabiliyor. Ama alamazsa para destekçilere iade ediliyor. Kickstarter sitesi bu
sebeple parayı çekmiyor, rehin koyuyor. Toplanan paranın yüzde 5’ini komisyon
olarak site alıyor.
İndiegogo: Burada her ülkeden insanın projesine yer var. İndiegogo’yu farklı
kılan söylenilen sürede söylenilen para toplanamasa bile toplandığı kadarını
proje sahibine vermesi. Buna karşılık site ‘kickstarter’dan çok daha fazla
komisyon alıyor. Yüzde 10 oranında komisyon alan site son dönemlerde
sinemacıların favori kitlesel fon sitelerinden.
Projemefon: Kitlesel fonlamanın Türkiye ’deki tek temsilcisi. Destekler için 60
gün süre tanıyan sitenin komisyon oranı yüzde 10. Proje sahibi istediği parayı
zamanında toplayamazsa, para destekçilere iade ediliyor. ‘Projemefon’ bu süreçte
destekçilerin paralarına ‘kickstarter’ gibi rehin koymuyor, direk çekiyor.
Ya dolandırıcılar?
Kitlesel fonlama sistemi yaratıcı kişiler kadar dolandırıcıların da ilgisini
çekiyor... Kitlesel fonlama siteleri, projelerin yüzde 100 gerçekleşeceğine dair
garanti vermiyor. Sonuçta sistem inandırıcılığa dayalı olduğu için belli bir
projeyi tanıtıp ardından projeyi gerçekleştirmeyen örneklere rastlamak mümkün.
Örneğin ‘Eyez’ isimli proje HD kamera işlevi gören bir gözlük tasarladığını
iddia etmiş ve ‘kickstarter’dan 343 bin 415 dolar toplamış ancak projenin
gerçekleşmediği ortaya çıkmış.
En çok para akıllı saate ‘Kickstarter’da bugüne kadar en büyük parayı 11
Nisan-18 Mayıs 2012 arasında Pebble projesi topladı. 10 bin dolar toplamayı
planlayan Pebble, akıllı saat projesi üçüncü gününde 3 buçuk milyon dolara
ulaşmıştı. Proje 37 gün içinde 68 bin 929 destekçiden 10 milyon 266 bin 845
dolar topladı. Pebble saatleri iPhone ya da android telefonlarla bluetooth
yöntemi ile bağlantı kuruyor ve e-mail alıp gönderen, koşu sırasında kilometre
sayan, Twitter ve Facebook’a girilebilen, rehberi olan bir akıllı saate
dönüşüyor. Su geçirmeyen ve tasarımı sayesinde çizilme sorununu kaldıran saat
USB yoluyla şarj oluyor. Pebble saatlerinin ön satışına 2013’te başlanacağı
açıklandı.
Parmak fincan projesi:
Seramik sanatçısı Hayri Ünal’a ait proje, ‘projemefon.com’da amaçladığı bütçeye
ulaştı. Tasarımcı parmağınızı yerleştirebileceğiniz bir fincan tasarlamış. Altı
haftada 1000 lira toplamayı amaçlayan proje, 23 destekçiden 1150 lira toplamış.
10 lira bağışlayanlara bir adet fincan ve sütlük şeklinde bir magnet vereceğini
söyleyen tasarımcı, 150 lira bağışlayan destekçiye dört saatlik seramik atölyesi
ile kendi fincanını yapma imkânı sunmuş.
Dalgın Sular çizgiroman projesi
İskender Savaşır’ın projesi ‘projemefon.com’da iki ayda 15 bin lira topladı.
Dalgın Sular, Metris Cezaevi’ndeki genç tutukluların, Küçükçekmece Ayazma
gecekondu bölgesinin her yaşta sakinlerinin, Abhaz ve Çerkes dernekleri
çevresinde göç ve sürgün hikâyeleriyle büyüyen gençlerin bir grup yazar, çizer,
sanat tarihçisi ile birlikte bir çizgiroman dergisi yaratmasını amaçlıyor. 93
kişiden destek toplayan projede koordinatör İskender Savaşır projeyi 1.250 lira
miktarında destekleyen kişiye Murat Belge ile eski İstanbul turu vaad etmiş.
Projelerine fon bulanlar anlatıyor:
Orhan Eskiköy (Babamın Sesi’nin yönetmenlerinden): ‘Babamın Sesi’ için sadece
bakanlıktan fon alabilmiştik ama eksiğimiz vardı. İndiegogo’dan filmimiz için
bir sayfa açtık. Sistemi yapımcımız Özgür Doğan duymuş. Sistem filmin önceden
duyulması için fırsat olur diye düşündük. Bu sizi tanıyan, film çekmeye devam
etmenizi isteyen kişilerden destek toplama sistemi. Artık bizim gibi film
yapanlar için başka bir şans olmadığını düşünmeye başladım. Sitede 50 bin dolar
istedik. 3 bin 500 dolara ulaştık. İlk filmimizi 100 bin kişi izlemişti.
Ulaştığımız rakam bizi tatmin etmedi. Site paranın yüzde 10’unu aldığı için pek
çok insan açıktan destekledi. Dışarıdan desteklenen miktar sitede
topladığımızdan daha fazla oldu. Destekçilere ödül olarak gala davetiyesi,
jenerikte isim yazma gibi ödüller koyduk. Durum kişisel fonlamaya kadar gidecek
gibi görünüyor.
Gaye Günay (‘Ekümenopolis’ belgesinin yapımcısı) Yurtdışındaki kitlesel fonlama
sitelerini araştırıyorduk. Türkiye’de böyle bir sitenin kurulduğunu duyunca
orada çalışan bir arkadaşımız vasıtasıyla filmimizin tanıtımını
‘projemefon.com’a koyduk. Bu filmde Türkiye’de olan biteni anlatıyoruz,
Türkiye’deki insanlara ulaşmak gibi bir derdimiz var. Filmimizi siteye koyma
amacımız da sinema şeklinde yapmamız da filmi daha çok izleyiciyle buluşturmak
içindi. Bu site yoluyla projenin bu kadar yayılacağını düşünmemiştim. 18 bin 500
lira hedefledik, 19 bin 940 lira topladık. Toplam 213 destekçimiz vardı.
Destekçilerimize tişört, poster, gala bileti gibi ödüller koyduk aslında
insanlar burada hediye beklemiyor. Filmimiz 10 hafta sinemada vizyonda kaldı, bu
Türkiye’de bir belgesel film için rekor bir rakam. Şimdi de DVD’sini çıkardık.
Doğaya saygılı dönüştürülebilir kâğıttan oluşan DVD’ler tek tek elle yapıldı.
Herkes ulaşabilsin diye 14.99 liraya satılıyor.
Devrim Akkaya (‘Diyar’ belgeselinin yönetmeni): Biz ‘Diyar’ isimli bir belgesel
çekiyoruz. Filmimizin yüzde 70’i tamamlandı, çekimleri Malatya’da
gerçekleştirdik. Filmin yüzde 30’u ise İstanbul’da çekilecek. Bir teaser
hazırladık. Amacımız insanların filme katkıda bulunması. İndiegogo sitesinden
destek toplayalım fikri ilk söylendiğinde garipsemiştim. “İnsanlardan para mı
dileneceğiz?” demiştim. Ama sonra ikna oldum çünkü orası sadece para toplama
yeri değil. Bir kişi bir projeyi beğenip katkıda bulunduğunda, o onun da filmi
oluyor. Bu da kollektif bir iş ortaya çıkarıyor. Bu yüzden bu sistem büyülü
birşey. Proje bizlere “Hayatta hiç birşey imkânsız değil” fikrini aşılıyor.
Belgesel 1915 olayları sırasında evlat edinilmiş babamın büyük dedesinin izini
sürüyor. Film için 15 bin-20 bin arası bir fon belirledik. Çarşamba günü
filmimiz destek beklemeye başlayacak. Destekçilere ödül olarak muzur şeyler
hazırladık. Örneğin 100 dolar verene Malatya’dan bir kavanoz kayısı
göndereceğiz.
Sinemadaki son örnek: Mavi Dalga
Sinema filmi ‘Mavi Dalga’ 20 bin dolar toplamak amacıyla yola çıkmış 10 bin 625
dolar toplamış. Ekip kendilerine 20 dolar katkıda bulunana imzalı kart, 50 dolar
yollayana filmin posterini, 500 dolarlık katkı yapana gala davetiyesi, set
ziyareti ve oyuncularla tanışma gibi fırsatlar sundu. Filmin yönetmenleri Zeynep
Dadak ve Merve Kayan’ın görüşü ise şu şekilde: “Bu sistemde en önemli şey
insanların direkt katılımı olması. Bir aracı olmadan insanlar beğendikleri
projeleri destekleyebiliyorlar. Bizce buraya para yatıran herkes kendini
kolektif bir çalışmaya katılmış gibi hissediyor. Bu bir hayır kurumuna yardım
etmek gibi bir şey değil. Biz 10 bin dolar topladık. Amacımıza tam olarak
ulaşamadık çünkü sayfayı açmamızın ardından sete girdik. Daha çok destek için o
sayfayı aktif tutmak, insanlarla iletişim halinde olmak gerekiyor.”
