Televizyon Eğitim Programı Özellikleri

İzleyicide davranış değişikliğine yol açması için yapıldığı daha somut biçimde göze çarpan ve çoğunluğu “metne dayanan anlatımlar” olarak bilinen TV eğitim programlarının amacı; estetik kaygı ve eğlendirmekten çok, hedef kitlesini bilgilendirmek, onların davranış, tutum ve düşüncelerinde değişiklik yapmaktır. TV eğitim programlarının öğretici olması için; bütünlük taşıması, öğrencilerde sempatik bir davranış yeteneği geliştirmesi, sürekli merak, aksiyon, bilgi, kişisellik, gerçeklik ve yenilik öğesi taşıması gerekir.

TV eğitim programından öğrencilerin beklentileri, gündelik yaşamın sıkıntılarından kaçma ve duygusal rahatlama, kişisel ilişki kurma, dostluk ve arkadaşlık kurma gibi toplumsal bir yarar sağlama ve hiç bilmediği bir konuda bilgi sahibi olma olarak açıklanabilir.

TV eğitim programı türleri; doğrudan öğretici (instructional), bilgi aktarıcı (informational) ve güdüleyici (motivational) programlar olarak sınıflandırılır. (Güçhan, 1988:11)

Doğrudan öğretici (instructional) programlar, herhangi bir konuyu ya da nesneyi tanımlayıcı, bilgi verici, öğretici programlardır.Aktarılacak konuyla ilgili bir uzmanın hazırlayıp sunduğu bir program formatında hazırlanırlar. Bu programlar, görüntülerle destekleniyor olsalar da, “konuşan kafalar (talking heads)”ın egemen olduğu programlardır. Yapılış nedenleri daha çok, öğrencilerin karşısına çıkarılma olanağı bulunmayan, alanlarında yetkin ve otorite uzmanların öğrenciyle buluşturulmasıdır. Bu uzmanların, sahip oldukları nitelikler sebebiyle, öğrenci üzerinde ikna edici etkisinin yüksek olduğu düşünülür. Ayrıca, öğrenciye verilecek bilginin soyut nitelik taşıması ve görselleştirme olanaklarının zayıf olması durumunda da yine bu format çoğunlukla kullanılır. Aktarılacak bilginin öne çıkması gerektiği düşünülen programlarda, içerik yine uzmanlarca hazırlanmakla birlikte, sunucu kullanımı yoluna da gidilebilmektedir.

Bilgi aktarıcı (informational) programlar, öğretme amacına biraz daha dolaylı biçimde yaklaşan, daha çok bilgi edindirme yoluyla davranış kazandırma amacı taşıyan programlardır.

Güdüleyici (motivational) programlar ise, doğrudan öğretici ya da bilgi aktarıcı program özelliklerini de içerebilen ve eğlence öğesinin kullanımıyla izleyicinin kendisinin farkında olmadan eğitildiği programlardır..

TV eğitimi programlarının süreleri konusunda bir standart olmamasına rağmen yaklaşık 20 dakika ile sınırlıdır. Bu programlar genellikle çok kısıtlı bütçelerle gerçekleştirildikleri için yapımı ile ilgili çeşitli zorluklar vardır.

TV eğitim programları bir konuyu sunmak için mantıklı şekilde organize edilmiş bir yapıya sahiptir. TV eğitim programlarının genellikle başlangıcı, gelişimi ve sonucu vardır. Başlangıç öğrencilerin dikkatini yakalayarak, filme olan ilgisini arttırmaktadır. Başlangıç genellikle öğrencilere ne öğrenmesi gerektiği konusunda bilgi verir. Bu bilgi programın geri kalan bölümünde desteklenecek ve geliştirilecek ana noktadır ve programın niçin izlenmesi ya da konuya niçin ilgi duyulması gerektiğini sağlar. Gelişim programın ana iddiasının yer aldığı bölümdür. Sonuç bölümünde ise doruk noktalı bir çözüm sunulur. Gösterilenlerin bir özeti olan sonuç, öğrencinin öğrenmesini beklediğimiz amaçların kendisidir.

TV eğitim programları genellikle kronolojik, tek mekanda geçen, neden-sonuç ilişkisi içinde, sorundan çözüme, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, özelden genele, genelden özele, kişisel deneyimi ya da konusunun gerektirdiği her hangi bir yapıyı çeşitli sunuş yöntemleri ile ele almaktadır. Öğrencilere öğretilmek istenen konuya, teknolojiye, bütçeye ve zamana göre çeşitlilikler gösteren bu sunuş yöntemleri şu şekilde sıralanabilir: (Özgür 1998: 250) Düz anlatım (sunucu, televizyon öğretmeni, tanık), Dramatizasyon (oyunlaştırma), Demonstrasyon, Fantezi karakterler, Belgesel, Animasyon-grafik, Röportaj, karşılıklı konuşma , Özel efektler.

Eğitim programlarının yapım süreci amacı tanımlama, hedef kitleyi belirleme, içeriği düzenleme ve sunuş yöntemlerini ve kullanılacak tekniklerini içerir. Amaç belirlenirken; gereksinimlerin değerlendirilmesi ve öğretim amaçlarının belirlenmesi gerekir. Daha sonra programın senaryosu yazılır, yapım öncesi, yapım ve yapım sonrası çalışmalarından sonra program gerçekleştirilir.