Başlangıçta Türkiye’de filmler sesli çekiliyordu. İpek Film ve Muhsin Ertuğrul
imzalı İstanbul Sokaklarında (1929), bugün elimizde olmayan ilk sesli filmimiz.
Yani o zamanlar dublaj sadece yabancı dilde filmlerde söz konusu. Öykümüzün
başlangıcında İpekçiler, Nişantaşı Valikonağı Caddesinde bir ekmek fabrikasını
kiralayarak Film Stüdyosu’na dönüştürürler. Yabancı filmlere dublaj yapmak için
hazırlıklar tamamlanmış, Almanya’dan bir dublaj mütehassısı bile getirilmiştir.
Ailenin elektrik mühendisi eğitimli üyesi Osman İpekçi dublaj işinin başına
geçer.
20 Eylül 1933 tarihli Son Posta gazetesi "Bütün ecnebi sanatkârlara Türkçe
öğretiyoruz" başlığıyla dublaj yapılan ilk yabancı filmin haberini yapar.
"Güneşe Doğru" adlı bu Alman filminin konusunu aktardıktan sonra, "İpek Film
Stüdyosu bu filmi almış, filmin resim kısmını muhafaza etmiş, ses kısmını Türkçe
olarak çevirtmiş ve bu işte de tamamen muvaffak olmuştur," diye ekliyor.
."Zannedersiniz ki oynayan sanatkârlar Alman değil, Türk'türler," demeyi de
unutmuyor.
İki gün sonra bu kez Milliyet Gazetesi aynı konuyu haber yapıyor. Filmin "aslı
Almancadır. Film burada Türkçeleştirilmiş, yani lâkırdı kısmı burada tekrar
Türkçe olarak çekilmiştir. (...) Bu filmde dublaj ismi verilen bu dil değiştirme
ameliyesinin hayli muvaffakiyetle yapıldığını müşahede ederek memnun olduk."
Bu ilk dublaj (ve onu takip edenler) Mahmut Moralı yönetiminde Darülbedayi
sanatçıları tarafından yapılmaktadır. Daha bu ilk dublajda söz konusu durumun
yarattığı sorunlar, yine aynı Milliyet gazetesinde şöyle dile getirilmiş: "Bizim
Türkçe dublajda ise Darülbedayi artistlerini seslerile ve bazılarının senelerden
beri bir türlü düzeltemedikleri nağmeli sahne görüşüş tarzları ile anlamamaya,
tanımamaya imkân yok. Böyle sesleri ve edaları malum adamlar film duble edince,
karşımızdaki ecnebi kim olursa olsun, sizin gözünüzün önüne sesini ve sözünü
işittiğiniz Darülbedayi artisti geliyor ve o zaman dublajın ruhu kayboluyor."
Mahmut Moralı yönetmenliğindeki Darülbedayi sanatçılarının konuşmaları bir süre
sonra doğal gelmeyince, dublaj yönetimi o dönem İpek Film’le yakın ilişkiler
içinde bulunan Nazım Hikmet’e verilir. Nazım değişik kesimlerden insanları bu
işe sokar. Bunlar arasında Ferdi Tayfur ve eşi Melek de vardır. Dublajın bu
dönemi ayrı bir öykü.
Fotoğrafımız bu ilk dublaj çalışmalarından birini gösteriyor. Belki de Güneş
Doğarken filminin dublajı! Ortadaki ilk dublaj yönetmeni Mahmut Moralı. Fotoğraf
1933 yılında Faik Şenol tarafından çekilmiş.
