Kulak basınç değişikliklerini
algılayabilen ve bu basınç değişikliğini sinirler vasıtasıyla beyne
ileten bu sayede duymamızı sağlayan organımızdır. İşitme ve denge organını
içinde bulunduran yapıdır.
Üç bölümden oluşur;
Dış Kulak
Auris Externa
İki kısımdan oluşur. Dışa doğru çıkıntı yapan kısmına kulak kepçesi (auricula)
adı verilir. Burayı orta kulağa bağlayan kanal ikinci kısmı yapar ve dış kulak
yolu (meatus acusticus externus) adım alır. Dıştan içe doğru uzanan bu kanal
yaklaşık 2,5 cm kadardır. Kanalın bir kısmı kıkırdak; diğer kısmı kemik
yapısındadır. Kıkırdak kısım üzerinde tragi adı verilen kıllar vardır. Kanal
içinde bezlerin salgısı ve bunların üzerine binen tozlar sonucu kulak kirleri (cerumen)
oluşur. Bu kirler birleşip kuruduğu zaman (buşon) kanalı tıkayabilir ve işitmeye
engel olabilirler.
Dış kulak yolunun sonunda yarı saydam olan sedef renginde kulak zarı (membrana
tympani) bulunur. Kulak zarı; dış kulak ile orta kulağı birbirinden ayırır. Her
iki yüzü, atmosfer basıncı ile dengelenmiştir. Zarın iç yüzünü, östaki borusu (tuba
auditiva) aracılığı ile boğazdan (pharynx) gelen hava dengeler. Böylece kulak
zarının içe çökmesi engellenmiş olur.
Orta Kulak
Auris Media
Yaklaşık 0,5 cm³ hacminde küçük bir boşluktur. İçinde hava ve 3 tane küçük kulak
kemikçiği bulunur. Boşluğa östaki borusu aracılığıyla hava gelir. Boşluğun arka
duvarı temporal kemik içerisinde yer alan mastoid hava hücrelerine (cellulae
mastoideae) açılır. Birbiri ile eklemleşen üç kemik timpan zarına çarpan ses
dalgalarının amplıtüdünü yükselterek, iç kulaktaki sıvıya iletirler. Kulak
zarına tutunan ilk kemik malleus (çekiç kemiği)'tur. Ortadaki incus (örs),
sondaki ise stapes. (üzengi)'tir. Üzengi kemiği oval pencere (fenestra vestibuli)
adı verilen açıklık üzerine oturur.
İç Kulak
Auris Interna
Çok karışık yapılardan oluşan ve önemli fonksiyonlar üstlenen kısımdır. Hepsi de
temporal kemik içerisinde yer alan, birbirinden ayrı üç kemik boşluktan meydana
gelir. Bu kemik boşluklara kemik labirent (labyrinthus osseus) adı verilir.
Kemik labirent üç bölümden oluşur. Oval pencerenin açıldığı kısma vestibulum
denilir. Diğer ikisi ise cochlea (salyangoz kabuğu) ve semisirküler kanallar (canalis
semisircularis osseus, kemik yarım daire kanalları)'dır.
Vestibulum merkezde olmak üzere; önünde cochlea, arkasında semisirküler kanallar
yerleşir. Her üç bölme de, perilenfa adı verilen sıvı ile doludur. Kemik
labirentin içinde, labirentin kıvrımlarına uyan ve içi endolenfa ile dolu olan
zar labirent (labyrinthus membranaceus) bulunur. Zar labirentin, kemik labirent
kısımlarına uyan bölmeleri şunlardır: Vestibulum içindeki kısmı, utriculus ve
sacculus'tur. Cochlea içinde kalan kısmı ductus cochlearis ve semisirküler
kanallar içinde yer alan kısmı da ductus semisircularis adını alırlar.
İşitme Organı (Corti Organı) ve Mekanizması
Mekanik ses uyarılarını elektrik impulslarına dönüştüren reseptörlere işitme
veya corti organı denir. Bu reseptörler zar cochlea'nın (ductus cochlearis)
içinde yerleşmiş olarak işitme siniri (n. cochlearis) ile irtibat halindedirler.
Dış kulak yolu içinde ilerleyen ses dalgaları, kulak zarını titreştirerek buraya
temas eden kulak kemikçiklerini harekete geçirir.
Burada amplitüdü yükselen ses dalgaları, kemik labirent içindeki perilenfa'ya
taşınır. Buradan da endolenfa membranına ulaşırlar. Endolenfa'da ki dalgalanma
ince saç kılı şeklindeki reseptörleri (corti organı) uyarır. Bu işlem, sinir
impulslarının başlamasını ve işitme siniri ile beyne taşınmasını sağlar.
Denge Mekanizması
İç kulakta yer alan diğer duyu reseptörleri denge ve başın uzaydaki pozisyonu
ile ilgilidir. Bu reseptörlerin bazısı semisirküler kanalların tabanında
yerleşmiştir. Bunlar tamamen denge ile ilgilidir. Bir diğer kısmı ise
vestibulumda yer alan sacculus ve utriculus isimli iki küçük zar kese içindedir.
Semisirküler kanallar sacculus ve utriculus ile bağlantı halindedir.
Bu keselerden biri başın uzaydaki pozisyonu ile ilgili bilgi alır. Diğeri denge
duyusu olup, kılların (silialar) hareketi ile ortaya çıkar. Baş hareket ettiği
zaman, siliaların pozisyona kilitlenmesi ile sinir impulsu başlar. Buradan ve
kanallardan başlayan denge siniri (n. vestibularis), işitme sinirine (n.
cochlearis) katılarak n. vestibulocochlearis'i oluştururlar.
İşitme Duyusu
Kulak kepçesi tarafından yakalanan akustik dalga dış kulaktaki kulak zarı
tarafından orta kulaktaki örs, çekiç ve üzengi kemikleri aracılığı ile iç
kulaktaki salyangoz organına aktarılır. Salyangoz akustik dalgayı beynin
yorumlayabileceği elektriksel işarete dönüştürmekle görevlidir. Bu aktarma ve
elektriksel işarete çevirme işlemleri, insan duyma sisteminin karakteristik
özelliklerinin ana belirleyicisidir. Duyma sisteminde iki adet algılayıcının
olmasının en büyük avantajı çift yollu (stereo) duymaya izin vermesidir.
Kaynak
Ses Frekans Tekniği,
İ. Eren Başaran
http://www.turkcebilgi.com/Kulak
http://tr.wikipedia.org/wiki/Kulak
