Çin Çılgın Akım Sineması

1930'lu yılların başından itibaren Çin sineması, "dev bir çağ"a girdi. Bu dönemde daha önceleri asıl ilgilerini operaya yönelten solcu sanatçılar da sinemayla ilgilenmeye başladı. Yeni konular bulmakta zorluk çeken sinema şirketleri de solcu sanatçılarla işbirliği yapmayı, izleyicilerin dikkatini çeken aktif bir deneme olarak görüyordu. 1932 yılında Xia Yan, Qian Xintun ve Zheng Boqi dahil bir grup edebiyatçı, Ming Xin Film Şirketi'ne girdi. Ertesi yıl Ming Xin Şirketi, ilk grup "solcu filmi" ortaya koydu. Bunlardan "Çılgın Akım" filmi, ilk "solcu film" olarak nitelendirilirken, günümüzde hâlâ gösterimde olan "İlkbahardaki İpekböceği" de bu türdeki filmlerin olgunlaşmasını simgeledi.

"Solcu" sözcüğü, farklı çağlarda çok farklı kültürel anlama sahip oldu. Çin'deki ilk solcu filmin 70. yıldönümünün anıldığı 2002 yılında bu filmle ilgili makaleler yayınlanırken, "solcu film" kavramı hâlâ ideolojik biçimde ele alınıyor, bir tür "kara kutu" içinde saklanıyordu. Ancak bu kara kutu içinde Xia Yan ve Chen Bugao gibi isimler, bize Çin sinemasının ve sinemacıların siyasi anafor içindeki iniş ve çıkışlarını da hatırlatıyor.

Solcu filmler için kurulan bu kutsal sunak, "solcu" kavramının Çin sinemasına gerçek katkısını gizledi. Bugünden bakıldığında, o zamanki ideolojiler içinde gizlenen çeşitli deneyim ve düşüncelerin gelişmesi, 10 yıl sonra ancak ortaya çıkan ve dünya sinemasının gidişatını etkileyen İtalyan Yeni Gerçekçilik Akımı'nı akla getiriyor.

Xia Yan, "Çılgın Akım"ın senaryosunu yazarken, yönetmeninin daha önce Wuhan kentinde çektiği sel felaketi belgeselini de işih içine katarak kamera hareketi ve kurgu yöntemlerini ilk defa uyguladı. Cheng Bugao, filmin çekiminde iki önemli iş yaptı, biri belgesel film görüntülerini çektikleri görüntülerle akıllı bir şekilde birleştirdi, öbürü de paralel montaj yöntemini ustaca kullandı. Ünlü yazar Mao Dun'un aynı adlı romanından uyarlanan "İlkbahar İpekböceği" filminde, Xia Yan, tiyatrodan etkilenmeyen belgesel stilini arayarak, şiddetli teatral çatışmayı bırakarak belgesel filme yakın bir gösterme yoluyla ipekböceğinin büyüme sürecini gösterdi. Yönetmeni Cheng Bugao, Almanya filmi "Güneş Doğuşu"ndan ilham alarak filmin kameramanıyla akıllı bir şekilde uzun planlar çekti.

Uluslararası sinema tarihçi George Sadoul, 1930'lu yıllardaki Çin sineması sergisini izledikten sonra şöyle konuştu: "Çin'in 1930'lu yıllarda yarattığı bazı seçkin filmler, İtalya'daki yeni gerçekçilik filmlerine benziyordu, ama bu filmlerden 10 yıl erken doğmuştu. 1930'lu yıllardaki Çin filmleri, İtalyan Yeni Gerçekçilik akımının öncüsü sayılır".

1950'li yıllarda Shanghai Sinema Çeviri Stüdyosu tarafından çevrilen "Bisiklet Hırsızı" adlı filmin başlangıcında şöyle bir uyarı var: Bu, İtalya'da eziyet altındaki yoksulların yaşamını sergileyen bir film olarak İtalya'daki kapitalizm sisteminin vahşetini gösteriyor ve suçluyor. Günümüzde "Bisiklet Hırsızları" filmi, yeni gerçekçiliği temsil eden yapıt olarak sayısız insan tarafından aziz tutuluyor. İnsanlar, "solcu"yu unuturken solcu özelliği taşıyan filmleri akıllarında tutuyorlar.

Mutlu Şahin
9 Mayıs 2006